Hacı Bayram Veli Kimdir?

hacı bayram veli
Hacı Bayram-ı Velî Kimdir?

Ünlü Türk mutasavvıfı ve Bayramiye tarikatının kurucusudur. 1352 yılında Ankara’nın Solfasol köyünde doğdu. Babası Koyunluca Ahmet Efendi idi. Çok iyi öğrenim gören Hacı Bayram Velî’nin yetiştirdiği bilginler arasında Fatih Sultan Mehmet’in hocası Akşemsettin ve Bıçakçı Ömer Dede de vardır. Düşüncelerini temiz bir Türkçe ile yazan Hacı Bayram, 1436 yılında Ankara’da öldü. Ankara’daki Türbesi günümüzde de başlıca ziyaret yerlerindendir.

Evliyalar babası Hacı Bayram Velî, 1352 baharında Ankara’nın Solfasol köyünde doğdu. Asıl adı Numan idi. Küçük yaşta okuma yazmayı kendi kendine öğrendi. Genç yaşta ilim tahsil etmek için köyünden ayrıldı.

1387 yılında Ankara’daki Kara Medrese’de ders vermeye başladı. Ünü kısa sürede yayıldı. Ancak zamanla iç dünyasında bir boşluk hissetmeye başladı. Bu sırada Kayseri’den gelen Şeyh Şuca-i Karamanî ile tanıştı ve Somuncu Baba adıyla bilinen Şeyh Hamideddin’in davetiyle onun müridi oldu. Bu buluşma hayatında dönüm noktası oldu.

Şeyh Hamideddin ile diyar diyar dolaştı ve Hac yolculuğuna çıktı. Hocası vefat ettikten sonra Ankara’ya dönerek tasavvuf yolunda ilerlemeye devam etti. Kara Medrese’ye dönüşüyle birlikte etrafında büyük bir mürid topluluğu oluştu ve Bayramiye tarikatı doğdu.

Bayramiye tarikatında çalışmak ve alın teriyle kazanç sağlamak esastı. Müritlerini iş sahibi olmaya teşvik etti. Tarikat büyük bir hızla yayılırken II. Murad’ın dikkatini çekti ve padişahın daveti üzerine Edirne’ye gitti. Sultan Murad, onu tanıyınca saygı gösterdi ve baş köşeye oturttu. Hacı Bayram Velî, Fatih Sultan Mehmet’in hocası Akşemseddin gibi pek çok önemli ismi yetiştirdi.

Yaşlanınca Ankara’da dergâhına çekildi ve 1436 yılında vefat etti. Türbesi günümüzde de ziyaret edilmektedir. Hacı Bayram Velî, insanın kendini bilmesi gerektiğini savunmuş ve bu düşünceyi öğretilerinin temeli yapmıştır.

Eğitimi ve İlim Hayatı

Hacı Bayram Velî, öncelikle klasik İslami ilimler alanında eğitim almıştır. Ankara’daki Kara Medrese’de eğitim gördü ve burada dersler vermeye başladı. Zamanla, ilmi birikimiyle öne çıkmış, ancak maneviyat arayışı onu Somuncu Baba ile buluşturmuştur.

Tasavvuf yolunda ilerledikten sonra zahirî ilimlerden çok bâtınî ilimlere yöneldi. Hocası Somuncu Baba’nın işaretiyle insanlara tasavvufu anlatmaya başladı.

Hacı Bayram Veli’nin Türkçe Divanı olduğu bilinmekte fakat günümüze ulaşmamıştır. Şiirlerinden birkaç örneği şöyledir;

Kendini Bilmek Üzerine

Bilmek istersen seni,
Can içre ara canı,
Geç canından bul anı,
Sen seni bil, sen seni.

Kim bildi ef’alini,
Ol bildi sıfatını,
Anda gördü zâtını,
Sen seni bil, sen seni.

Aşk ve Yanmak Üzerine

N’oldu bu gönlüm, n’oldu bu gönlüm,
Derd ü gam ile doldu bu gönlüm.

Yandı bu gönlüm, yandı bu gönlüm,
Yanmada derman buldu bu gönlüm.

Yan ey gönül yan, yan ey gönül yan,
Yanmadan oldu derdime derman.

Bayramiye Tarikatı

Bayramiye tarikatı, çalışmayı ve üretkenliği ön planda tutan bir tarikattır. Hacı Bayram Velî, müritlerinin mutlaka bir işle meşgul olmasını istemiştir. Tarikata girebilmek için kişinin meslek sahibi olması şart koşulmuştur.

Bayramiye tarikatı iki kola ayrılmıştır:

Melâmi-Bayramî kolu (Hüseyin Hamidüddin tarafından)
Celvetiye kolu (Aziz Mahmud Hüdayi tarafından)
Bu tarikat, Osmanlı döneminde önemli bir tasavvuf ekolü olmuş ve toplum üzerinde büyük bir etki bırakmıştır.

Osmanlı Padişahlarıyla İlişkisi

Hacı Bayram Velî, II. Murad döneminde padişah tarafından İstanbul’a çağrılmıştır. Padişah, Bayramiye tarikatının halk üzerindeki etkisinden endişe etmiş ancak Hacı Bayram Velî ile görüştükten sonra ona saygı duymuştur.

Fatih Sultan Mehmet’in hocası Akşemseddin de Hacı Bayram Velî’nin yetiştirdiği önemli talebelerden biridir.

Ölümü ve Türbesi

Hacı Bayram Velî, 1436 yılında Ankara’da vefat etmiştir. Türbesi, günümüzde Ankara’nın Ulus semtinde Hacı Bayram Camii yanında yer almaktadır ve sıkça ziyaret edilmektedir.

Düşünceleri ve Mirası

Çalışmayı ve üretkenliği tasavvufun önemli bir parçası olarak görmüştür.
Dünya işlerinden tamamen el etek çekmek yerine, insanlara hizmet etmeyi esas almıştır.
Sade ve anlaşılır bir dil kullanarak tasavvuf anlayışını geniş kitlelere yaymıştır.
“Sen seni bil, sen seni” sözüyle insanın kendini tanımasının önemine vurgu yapmıştır.
Hacı Bayram Velî, hem ilmi hem de manevi yönüyle Osmanlı ve Türk tasavvuf tarihinde önemli bir şahsiyet olarak kabul edilir.

Benzer Yazılar